Ferdinand Marcos jr. of "Bongbong Marcos", de zoon van de dictator Ferdinand Marcos, is de nieuwe president van de Filippijnen. Er hangt een donkere wolk boven de sociale bewegingen.

Foto boven: Ferdinand Marcos jr. tijdens zijn verkiezingscampagne op 24 april 2022 (CC BY-SA 4.0 Wikimedia)

De oudere Marcos plunderde het land, pleegde flagrante mensenrechtenschendingen en bleef meer dan twintig jaar aan de macht. Duizenden mensen werden gevangengezet, gemarteld, ontvoerd en zelfs vermoord tijdens zijn dictatuur. In 1986 verdreef een volksopstand Marcos nadat hij het land van meer dan 10 miljard dollar had beroofd en de economie in puin had gelegd.

Nadat de dictator in 1989 in ballingschap stierf, begonnen leden van de familie terug te keren naar politieke posities. Ze hebben nooit wandaden toegegeven, noch excuses aangeboden voor mensenrechtenschendingen en voortdurend gelogen over hun geplunderde rijkdom. De volgende regeringen hebben de familie Marcos niet verantwoordelijk gehouden voor haar misdaden tegen het Filippijnse volk.

Met behulp van sociale-mediaplatforms en een leger van trollen is Marcos erin geslaagd om de erfenis van de Marcos-dictatuur te vergoelijken en zelfs om te vormen tot een 'gouden eeuw'. Dezelfde platforms werden ingezet voor lastercampagnes tegen zijn voornaamste tegenstander Leni Robredo.

Volgens sommige politieke analisten hebben veel Filippijnen Marcos gesteund vanwege hun groeiende desillusie over de heersende liberale democratie. Die bracht namelijk weinig veranderingen teweeg: armoede is nog steeds wijdverbreid, corruptie in de regering is verergerd en de kloof tussen rijk en arm is groter geworden. De Filippijnen heeft een van de grootste inkomensongelijkheden ter wereld. Marcos jr. heeft ingespeeld op het sentiment van de bevolking met het fictieve verhaal dat zijn familie het slachtoffer is van een samenzwering door de heersende elite.

De progressieve sociale bewegingen hebben Leni Robredo's kandidatuur gesteund in een poging de terugkeer van de familie Marcos te dwarsbomen. De sociaaleconomische plannen van Robredo liggen in lijn met hun visies op het recht op voedsel en gezondheid, landbouwhervorming, mijnbouw, milieubescherming en klimaatverandering.

Onzekere toekomst voor het recht op voedsel

Marcos jr. wil terugkeren naar wat hij de gouden eeuw van de Filippijnse economie onder het regime van zijn vader noemt. Een deel van dit verhaal uit de gouden eeuw is de mythe dat Marcos' landbouwprogramma Masagana 99 (Masagana is Tagalog voor 'overvloedig', nvdr) de Filippijnen zelfvoorzienend maakte en inzette op export van rijst naar naburige Aziatische landen. Masagana 99 luidde de Groene Revolutie in en voorzag boeren van een pakket technologie in de vorm van hoogproductieve variëteiten, chemische herbiciden, pesticiden en meststoffen, en andere moderne inputs die uit het buitenland werden geïmporteerd.

In tegenstelling tot wat Marcos jr. beweert, slaagde Masagana 99 er niet in de worstelende landbouwsector nieuw leven in te blazen. Het verbeterde het leven van arme boeren niet, integendeel, ze liepen zware schulden op. Het bracht onherstelbare schade toe aan de biodiversiteit en het milieu en leidde tot het verlies van traditionele zaadvariëteiten en landbouwcultuur.

Tijdens zijn verkiezingscampagne beloofde Marcos jr. door te gaan met de plannen van president Duterte. Marcos jr. zal ook de Duterte's beslissing handhaven tegen een nationaal verbod op nieuwe mijnbouwprojecten. De Filippijnen is een van de dodelijkste landen voor milieuactivisten, van wie de meesten vochten tegen mijnbouw op hun land. De mijnindustrie in het land heeft een lange geschiedenis van betrokkenheid bij mensenrechtenschendingen en vernietiging van het milieu.

Foto: Protest tegen landroof op 3 maart 2022 in Baguio City tijdens de Vrouwenmars georganiseerd door Innabuyog, lid van het centrum voor ontwikkelingsprogramma’s in de Cordillera (CDPC © Innabuyog)

Marcos zal hoogstwaarschijnlijk ook doorgaan met de bouw van onder andere de door China gefinancierde Kaliwa-dam, die inheemse gemeenschappen zal verdrijven en de omgeving zal vernietigen. Critici vrezen dat Marcos de door president Duterte geïnitieerde cultuur van straffeloosheid zal intensiveren, waardoor de democratische ruimte voor sociale bewegingen om te opereren en de regering verantwoordelijk te houden voor al haar acties verder zal verkleinen.

Massabeweging blijft opkomen voor recht op voedsel en sociale verandering

Tijdens de verkiezingscampagne is een brede massabeweging ontstaan die Marcos’ presidentschap verwerpt. Mensen uit alle lagen van de samenleving, en vooral de jeugd, stellen de historische leugens, de misdaden en rijkdom van de familie Marcos aan de kaak en eisen dat de familie haar verantwoordelijkheid neemt. Het biedt een enorme kans voor sociale bewegingen om deze mensen te organiseren en te mobiliseren voor het recht op voedsel en arbeid. Het is cruciaal om hen eraan te herinneren dat de verkiezingen slechts een onderdeel zijn van een grotere strijd voor een betekenisvolle verandering.

Sociale bewegingen zouden agro-ecologie moeten bevorderen om de mythen van Masagana 99 aan het licht te brengen. Het is belangrijk om de mensen te informeren dat de overmatige chemische landbouw die door Masagana 99 wordt gepromoot, schadelijk is voor de menselijke gezondheid en het milieu en enorme ellende heeft veroorzaakt voor kleine boeren. Agro-ecologie moet worden gepromoot als een levensvatbaar en duurzaam alternatief om de oproep van de mensen voor een rechtvaardig en duurzaam voedselsysteem te ondersteunen.

De politieke repressie zal waarschijnlijk escaleren onder het presidentschap van Marcos. Sociale bewegingen staan echter klaar om een vastberaden strijd te voeren om te verdedigen wat er nog over is van de openbare ruimte onder Duterte, zodat ze kunnen blijven opkomen voor hun recht op voedsel en sociale verandering.

Bewerkte versie van Filipijnse rechtenbewegingen vrezen het beleid van de nieuwe president - Solidagro